Süt inekleri yetiştiricisinin en önemli gelirini süt üretimi oluşturmaktadır. Bir süt ineklerinin ömrü boyunca maksimum düzeyde süt üretebilmesi için öncelikle erken yaşta damızlıkta kullanılması ve her yıl sağlıklı bir buzağı doğurması istenir. Bundan dolayı ineklerde kızgınlık takibi çok önemlidir.
Bu isteğin yerine getirilmesi her zaman mümkün olmamaktadır. Birçok ülkede hayvan başına süt veriminin artırılmasına karşılık üreme performansı kötüleşmiştir. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri nde son 40 yılda inek başına süt veriminin iki katına çıkmasına karşın, servis periyodu 40 gün kadar uzamıştır.
Dişi sığırların üreme sorunları, kızgınlık gösteren ineklerin saptanamaması, tohumlamaların uygun zamanda yapılamaması ve ya yanlış yapılması, döllenme başarısızlıkları, erken embriyonik ölümler, yavru atmalar ve buzağılama sorunları şeklinde sıralanabilir. Bununla birlikte üreme etkinliğini etkileyen en önemli faktör kızgınlık gösteren tüm ineklerin saptanamamasıdır.
İneklerde Kızgınlık tespiti konusuyla ilgili iki temel sorun bulunmaktadır. Bunlardan ilki ve daha yaygın şekilde görüleni, kızgın olan ineklerin saptanamamasıdır. Nitekim, süt ineklerinde kızgınlığın sürüden sürüye % 30 ile % 70 gibi değişen oranlarda saptanamadığı ve her kaçırılan kızgınlığın servis periyodunda 40 günlük bir gecikmeye neden olduğu bildirilmiştir.
Çeşitli fizyolojik (hastalık, ayak ve bacak problemleri, besleme noksanlıkları vb) ve çevresel (sıcaklık stresi, ahır zeminin kötü olması vb) gibi faktörlerde hayvanın kızgınlık belirtilerini dışarıdan rahatça gözlemlenebilecek belirgin bir şekilde göstermesini kısıtlamaktadır.
Kızgınlık saptamayla ilgili ikinci sorun ise kızgınlık göstermeyen ineklerin, kızgınlık göstermiş gibi tohumlanması yani kızgınlık tespitinin doğru yapılmamasından kaynaklanan sorundur. İyi bir üreme yönetimi için kızgınlığın doğru ve etkili bir şekilde saptanması en önemli konudur.
Kızgın olan inekler geceyi ayakta geçirir. Gündüz vakitlerinde ise nadir olarak uyuma eğilimindedir.
Kızgın inekler diğer ineklerin üzerine atlamak ister veya üzerine atlar.
Sık sık bağırır, huysuz ve sinirlidir.
Binme hareketine izin vermesi de ineklerin kızgınlık belirtileri arasındadır.
Kızgınlık başlangıcından önce inekler bir araya toplanma eğilimine sahiptir. Boğaya yakın durmaya gayret ederler.
Süt verimi hızlı bir şekilde düşer.
Belinin kendiliğinden çökmesi gibi bir durum söz konusu olabilir.
İnek ve düvelerin kızgınlığının belirlenmesi için günde üç kez gözlem yapılmalıdır. Bu gözlemler sabah sağımdan önce, öğleden sonra ve gece uyumadan önce yapılabilir. İnekler ağırlıklı olarak insanların ahırdan çekildiği gece saatlerinden sabaha kadar kızgınlık gösterirler. Bu nedenle gece uyumadan önce ineğin kızgınlık gösterip göstermediği tespit edilmelidir.
Kızgın olduğu tespit edilen hayvanlar belirlenmeli, durumları tohumlamaya müsait olan ineklerin tohumlama yapılması sağlanmalıdır. Tohumlama için erken olarak belirlenen ineklerde tohumlama yapabilmek için üç hafta sonra tekrar gözlem yaparak durumları kontrol edilmelidir.
Kamar dedektör kızgınlık tespiti için kullanılır. Düzgün biçimde sabitlenmiş ineğe uygulanır. Kamar, kuyruk başlangıç bölgesinin üzerine yapıştırılır. Kızgınlık gösteren bir ineğin başka bir inek üzerine atlamasıyla kamarın orta kısmı patlayarak içerisinde bulunan kırmızı renk kumaş kısma geçer.
Kamarın kırmızıya boyanması kızgın ineğin üzerine atlanmasına müsaade ettiğini gösterir. Kızgınlığın tam olarak tespit edilebilmesi için diğer kızgınlık belirtileri de görülmelidir.
